ധൃതി (18) എന്ന ഛന്ദസ്സിൽ ഉൾപ്പെട്ട ഒരു സമവൃത്തമാണ് ശങ്കരചരിതം. ഈ വൃത്തത്തിലെ ഒരു ദ്വാദശപ്രാസ പരീക്ഷണമാണ് ഇത്. ദ്വാദശപ്രാസം എഴുതുമ്പോൾ പൊതുവെ അതിൽ സ്വാഭാവികമായി ദ്വിതീയ പ്രാസം ചേർന്ന് വരികയാണ് പതിവ്. എന്നാണ് ചില വൃത്തങ്ങളിലെങ്കിലും ദ്വിതീയപ്രാസം ദ്വാദശ പ്രാസത്തിനു പുറമെ കൊടുക്കുവാനാകും. അത്തരം ഒരു വൃത്തമാണ് ശങ്കരചരിതം.
മൂന്ന് അധികനിബന്ധനകളോടെയാണ് ഈ കവിതയിൽ ശങ്കരചരിതം കൊണ്ടുവന്നിരിക്കുന്നത്.
1 ദ്വിതീയാക്ഷരപ്രാസം
2 അതിൽ നിന്നും വേറിട്ട് ദ്വാദശപ്രാസം
3 ദീർഘസ്വരങ്ങൾ പാടെ നിരാകരിച്ചിരിക്കുന്നു,
നന്ദിതവിന്ദു
കനവല്ലിതു നറുമല്ലിക നലഝില്ലിയിലനിശം
മനവല്ലരി നിറഫുല്ലവുമതു നല്ലൊരു മണവും
വിന തെല്ലൊരു തരിയില്ലൊരു കുനുപല്ലവനിനവിൽ
പനിമല്ലികമലതല്ലിയ മതിവല്ലഭസുരസം
ഝില്ലി: ശോഭ/ (സൂര്യ) പ്രകാശം
അനിശം : എല്ലായെപ്പോഴും
വിന : പാപം
പനി മല്ലികം : മഞ്ഞ് ഉള്ള മാഘമാസം, (ജനുവരി 15 - ഫെബ്രുവരി 15)
മതി വല്ലഭ : മനസ്സിന് ഇഷ്ടമുള്ള
സുരസം : നല്ല രസം, മണം
തനിസത്തൊരു നിറവൊത്തൊരു സുഭഗത്തൊടു വിടരും
കനിവൊത്തൊരു മണിമുത്തവുമതു ഹൃത്തടമരുളും
മനവൃത്തികളമുദത്തൊടുമൊരു നർത്തനലസിതം
ഘനമെത്തിയ ഗഗനത്തിനു മദമത്തമയിലുകൾ
നിറവ്: പൂർണ്ണത
സുഭഗ : ഐശ്വര്യം ഉള്ള
അമുദം : ആഹ്ലാദം
ഘനം : മേഘം
ശതകുന്ദകമിളവൃന്ദവുമതു വിന്ദുവിനലകൾ
സിതകന്ദടചിതിമന്ദര മധുനന്ദിത ഹൃദയം
പുതുചന്ദനവലിസന്ദിതമതികന്ദളി
ഋതുനന്ദനവനികന്ദളമണിമന്ദിരസദൃശം
ശത കുന്ദകം : നൂറുകണക്കിന് കുരുക്കുത്തി മുല്ലകൾ
ഇള വൃന്ദം: പിഞ്ച്, ഇളയതായ കൂട്ടം
വിന്ദു : അറിവുള്ള
സിത: വെളുത്ത/തികവായ
കന്ദടം : വെളുത്ത ആമ്പൽ
ചിതി: ഗ്രഹണം, അറിവ്
മന്ദര : വലിയ/വലിപ്പമുള്ള
നന്ദിത : കൈക്കൊള്ളപ്പെട്ട
വലി : കുറിക്കൂട്ടുകൊണ്ടു ശരീരത്തില്‍ ഉണ്ടാക്കുന്ന രേഖ (ഇവിടെ മനസ്സിൽ)
സന്ദിത : കെട്ടപ്പെട്ട കോർക്കപ്പെട്ട
മതി : ബുദ്ധി, മനസ്സ്
കന്ദളിത : മുളച്ച/അങ്കുരിച്ച
മഘം : സുഖം/ഭാഗ്യം
നന്ദനവനി : ഇന്ദ്രൻറെ പൂന്തോട്ടം
കന്ദളം : സ്വർണ്ണം
മനകങ്കര ദുഷിപങ്കില പതിരങ്കതി കളയും
വിനശങ്കയുമകപങ്കവുമൊരു പങ്കജിനിവളം
തനികങ്കുരമതിലങ്കനമൊഴി കുങ്കുമമണിയും
നിനവങ്കുര മുഴുതിങ്കളിനൊളി തങ്ക നിറലയം
കങ്കര : മുഷിഞ്ഞ/ചീത്തയായ
ദുഷി : ദുഷിച്ചുപറയല
പതിര് : കൊള്ളരുതാത്ത
അങ്കതി: തീ/ ഹോമാഗ്നി സൂക്ഷിക്കുന്നവൻ
അക പങ്കം : അകത്തെ ചെളി
പങ്കജിനി വളം: താമരക്കൂട്ടം, താമരപ്പൊയ്ക, അതിനുള്ള വളം
തനി കങ്കുരം : തനി സ്വർണ്ണം
അങ്കനം : അടയാളപ്പെടുത്തല്‍, മുദ്രയിടല്‍
തമഭഞ്ജന ചിതിപഞ്ജവുമൊരു കുഞ്ജരവിപുലം
രമഗുഞ്ജിതരവകുഞ്ജവുമൊരുമഞ്ജു വലയിതം
മമരഞ്ജിത മനപിഞ്ജരമനുരഞ്ജനനിറവിൽ
സുമരഞ്ജന മധുമഞ്ജരി നിറമഞ്ജുഷനികരം
തമ ഭഞ്ജനം - ഇരുട്ടിനെ നശിപ്പിക്കുന്ന
ചിതി പഞ്ജം - പ്രജ്ഞാനത്തിൻറെ/ഗ്രഹിച്ചവയുടെ കൂട്ടം
കുഞ്ജരം : വടവൃക്ഷം
വിപുലം : വിസ്തൃതമായ
രമ ഗുഞ്ജിത രവം: ആനന്ദിപ്പിക്കുന്ന കുയിലിന്റെ പാട്ടിൻറെ ഒച്ച
കുഞ്ജം : വള്ളിക്കുടിൽ
മഞ്ജു വലയിതം : അഴകിനാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട
മമ രഞ്ജിത മനം : എൻറെ സന്തോഷിക്കുന്ന മനം
പിഞ്ജരം : സ്വർണ്ണനിറം (ആയി)
അനുരഞ്ജന : യോജിച്ചു പോകുന്ന
നിറവ് : പൂർണ്ണത
സുമ രഞ്ജന : നിറം പിടിപ്പിക്കുന്ന/ചായമിടുന്ന /പ്രീതിപ്പെടുത്തുന്ന / സന്തോഷിപ്പിക്കുന്ന പൂവിന്റെ
മധു മഞ്ജരി : തേനുള്ള പൂങ്കുല
നിറ മഞ്ജുഷ : വലിയ കൊട്ട നിറയെ
നികരം : സാരം
ദ്യുതിമണ്ഡന മതിമണ്ഡപപരിമണ്ഡല നികടം
ശ്രുതിപണ്ഡിത മഹിതുണ്ഡവുമിഹ തുണ്ഡിലമൊഴികൾ
ചിതിഖണ്ഡനമദഹണ്ഡിക ഹൃദിലുണ്ഡി വിരചിതം
സ്മൃതിപിണ്ഡക ശുഭഗണ്ഡവുമിതുമുണ്ഡകതിലകം
ദ്യുതി മണ്ഡന : പ്രകാശത്താൽ അലങ്കരിക്കപ്പെട്ട
മതി മണ്ഡപം : ബുദ്ധിയുടെ മണ്ഡപം
പരിമണ്ഡലം : വൃത്തം/ബിംബം
നികടം : അടുത്ത്, സമീപം
ശ്രുതി പണ്ഡിത : വേദം/ശാസ്ത്രം അറിവുള്ള
മഹി തുണ്ഡം : മഹത്തരമായ(വലിയ) ചുണ്ട്
ഇഹ : ഇവിടെ
തുണ്ഡില : ധാരാളം സംസാരിക്കുന്ന
ചിതി ഖണ്ഡന : അറിവ് പൊട്ടിക്കുന്ന
മദ ഹണ്ഡിക : മദത്തിൻറെ മൺകുടം
ഹൃദി ലുണ്ഡി : ഹൃദയത്തിൽ ഉചിതമായ തീരുമാനം/ശരിയായ പെരുമാറ്റം
വിരചിതം : ഉണ്ടാക്കിത്തീർക്കുന്നു
സ്മൃതിപിണ്ഡക : ധർമ്മശാസ്ത്രത്തിലെ അറിവിൻറെ
ശുഭ ഗണ്ഡം : ശുഭമായ അടയാളം
മുണ്ഡകം : നെറ്റി
