വിഭാതാഭ

അരുണവികിരണംപോൽ ഹാ! കിഴക്കിൻ വെളുപ്പിൽ

അരിയകതിരുതൂകും സൂര്യബിംബം വരുമ്പോൾ

തിരളുമിളവെയിൽതൻ പൊൻപണം പൂത്തിറങ്ങീ-

ട്ടിരുളുകളയതെങ്ങും മേളനം വാസരത്തിൽ

ഇളനിലവുതഴുകിത്തൂവെണ്മയാൽ ചേർത്തുറക്കും

തളിരില ചുരുളോ തൻനിദ്ര വിട്ടിട്ടുണർന്നൂ

അളി മുരളിവരുമ്പോൾ പൂക്കളും കേൾപ്പതെന്തോ 

കളരവമുരളീ നീതൂകിയെത്തും സ്വരത്തേൻ

പുതുവെയിലണിയുമ്പോൾ തുമ്പയും തുമ്പിതുള്ളും

അതുമതിയൊരുനൃത്തം പൂത്തപൂവിന്റെ കാണാൻ 

ശതതരശലഭങ്ങൾ പാറുമിമ്പം കളിമ്പം

ലത സുമവതിയാകുന്നഞ്ചിതം മഞ്ജുസൂനം

സുമദലമൃദുലം പൂങ്കാറ്റിലേറ്റം മനോജ്ഞം

സമ കിസലയമാടും കൂടെയാടോപമോടേ

ദ്രുമശിഖനിറവാലേ പേറുമാനന്ദഗന്ധം

ഹിമമണിയുരുകുമ്പോൾ ചേർത്തചാതുര്യമോടേ

അരുവിയലകളിൽ നിൻവെട്ടമേകും പകിട്ടോ

സുരലയനടനത്തിൽ പൊന്നുചാന്തിട്ട ചന്തം

മരതകമയവർണ്ണം വാഹിനീയാഹുതീരം

സുരഭിലനിമിഷങ്ങൾ കണ്ടിടാം നിർനിമേഷം

കനകമണികൊഴിഞ്ഞും പാരിജാതം നതംപോൽ

അനഘമനിതരം നീ ചിന്തുമാ കാന്തികണ്ടും

മനമഥനവിഷാദം കൂരിരുൾ തിങ്ങുമങ്ങും

ദിനകരകരമെങ്ങും കാട്ടിടും വെട്ടമെല്ലാം

ദിവസമദിവസംതാൻ വന്നിടുന്നിന്നു മുന്നിൽ

സവനിനിയ തിടമ്പായ് പ്രോജ്ജ്വലം സജ്ജമല്ലേ

ജവനകിരണമൽപ്പം വീണിടും കോണിലെല്ലാം

തവ തിമിരനിരാസം കൊണ്ടുപോമന്ധകാരം

ഉപവനമുണരുമ്പോളാഭതൻ സുപ്രഭാതം

ജപനഹൃദയവാനം ദൈവമേ നിന്റെഭാനം

കൃപ തവയൊഴുകുമ്പോൾ പൂവെയിൽ കാവ്യഭാനം

തൃപുടരമണജീവൻ തേടിടും ജ്ഞാനഭാനം

വൃത്തം: മാലിനി

പ്രാസം: ദ്വിതീയ + അനു

പദപരിചയം

വികിരണം: ചിതറൽ/പ്രസരണം

തിരളുക: പ്രകാശിക്കുക/വർദ്ധിക്കുക

വാസരം: പ്രഭാതം/പകൽ കളിമ്പം: വിനോദം അഞ്ചിത: അലങ്കരിച്ച

നതം: നമസ്കരിച്ച മഥന: നശിപ്പിച്ച

സുര: ജലം വാഹിനി: നദി ആഹു: വ്യാപിച്ച

കിസലയം: തളിര് ആടോപം: ആഡംബര/പ്രതാപപ്രകടനം

ദിവം : സ്വർഗ്ഗം സവൻ: സൂര്യൻ ജവന: വേഗമേറിയ

ആഭ: ശോഭ

തിമിരം : ഇരുട്ട് നിരാസം : നിരസിക്കൽ/അകൽച്ച

ജപനം : ജപം/പ്രാർത്ഥന ഭാനം : പ്രകാശം

തൃപുട : 3 പുടങ്ങൾ ഉള്ള/ മൂന്നായി പിരിഞ്ഞ (ഉദാ: ത്രിതലം, ത്രിപുരം, ത്രിഗുണം)

സ്വപ്നവസന്തം

പൊട്ടുംമുളയ്ക്കുകനവാം കതിരിട്ടമോഹം

മുട്ടിത്തുറന്നുവിദലം സുമമൊട്ടിടുംപോൽ

വിട്ടൊന്നുമാറിടുവതില്ലൊരു മട്ടിലല്ലേ

തൊട്ടുംതൊടാതെ വരുമാശകളൊട്ടിടുന്നൂ

മഞ്ഞിൻനനുത്തപടമിട്ടുവിരിഞ്ഞു സൂനം

ചാഞ്ഞെത്തിടും ഹരിതചില്ല ചൊരിഞ്ഞതിമ്പം

കുഞ്ഞുമ്മവെച്ച പുളകത്തിലുലഞ്ഞു നിൽക്കേ

നെഞ്ഞിൽവരുന്നു പരിവേഷമണിഞ്ഞചന്തം

പൊന്നിൻവെയിൽതഴുകിയാ തളിരിന്നുമേലേ

മിന്നുന്നൊരാടചമയത്തിനു തുന്നിടുമ്പോൾ

തെന്നൽകുളിർത്തഴുകിവന്നൊരു കന്നമോടോ

കിന്നാരമൊന്നുപറയുംകഥ കിന്നരംപോൽ

കച്ചാർന്നുവാർന്നുവിലസുന്നൊരു പിച്ചകംപോൽ

ഉച്ചസ്ഥമായമിഴിവോടു ലസിച്ചുനിൽക്കേ

ഉച്ചൂഡമത്സ്യമകരം കൊടിവെച്ചവന്നും

ഉച്ചത്തിലായ ഹൃദയത്തുടിയൊച്ചകേൾക്കാം

പൂക്കാലസാമ്യ നിറവോ, കനവൊക്കെയെന്നിൽ

പൂക്കൂനതീർക്കുമഴകിൻകണി വെയ്ക്കതില്ലേ

ഉൾക്കാഴ്ചകൂടിനിറയും മണമൊക്കെവന്നാ

നേർക്കാഴ്ചകാന്തിമുകരാനൊരുനോക്കുപോരാ

വിത്തായവിത്തുമഴകോടു നിരത്തിയെന്നാൽ

തത്തിക്കളിച്ചുവനിയിൽ മദനൃത്തമാടാം

മുത്തുംമണിപ്പവിഴജാലവുമെത്തിനോക്കും

മുത്തായനിന്നെ, കൊതികൊണ്ടൊരു അത്തലോടേ

ഇല്ലംനിറഞ്ഞകനവിൽ പതിരില്ലപോലും

പല്ലംനിറച്ചമണികൾ കളയില്ലയെങ്ങും

വല്ലംനിറഞ്ഞുവരികിൽ അഴലില്ലതെല്ലും

ഇല്ലായ്മയില്ല, കതിരായ്കനവല്ലെയുള്ളിൽ

വൃത്തം: വസന്തതിലകം 

പ്രാസം: അഷ്ടപ്രാസം 

പദപരിചയം

വിദലം: തുറന്ന/കീറിയ

കന്നം : കന്നത്തരം/സൂത്രം

കിന്നരം: ഒരു സംഗീത ഉപകരണം

കച്ച്: അഴക്

ഉച്ചസ്ഥ: ഉയർന്ന അവസ്ഥ

ഉച്ചൂഡം : കൊടിയിലെ അലങ്കാരം/തോരണം

മകരമത്സ്യം: കാമദേവന്റെ കൊടിയടയാളം

വിത്ത്: കീർത്തി/അറിവ് ഉള്ള

അത്തൽ: സങ്കടം

പല്ലം: പത്തായം വല്ലം: വയറ്/പതിരു കളയൽ

ചൈത്രരാത്രി

വരുംതിങ്കൾബിംബം നറുദധി വിതിർത്തംബരപഥം

മലർമേഘംനീന്തും നിജരജതമാം രാജിതപദം

പ്രഭാസാന്ദ്രംവന്ദ്രം സുരലലനതൻ കാന്തികളഭം

നിശീഥംശീതം തൂ തുഹിനമണിയും നർത്തനനഭം

പ്രഫുല്ലം, തെല്ലോളം ഇളകുമൊരുതല്ലം തെളിജലം

നിരന്നുംസാരള്യം ധവളമിഴിവിൽ കൈരവഗണം

നിലാവോലാവുംപോൽ അലമുകളിലായ് ലോലനടനം

പ്രഭാവം ഭാവംതൻ പ്രഭപകരണം ഭാസുരകണം

കണിക്കൊന്നപ്പൂവിൻ കുലകളുലയും ദാരുശിഖരം

കുബേരൻ കാണാപ്പൊൻ ഹിരണമണിതൻ മൂല്യനികരം

ചകോരംകേഴും പൂനിലവുനുകരാൻ ദാഹനിഗരം

മണക്കുംമാലേയം പവനനണയും ശൃംഗവിഗരം

തരുംചിത്രംചൈത്രം മദകരമനോമോഹനകരം

വസന്തംചിന്തുംതേൻ ഭ്രമരമധുപൻ തേടുമമൃതം

മൃദംഗം തേൻഭൃംഗം മുരളുമലയിൽ രഞ്ജനസുമം

മരാളംചേരുമ്പോൾ പുളകമിയലും പല്ലവപുടം

സ്വസങ്കൽപംതന്നിൽ നിലവുനുകരും പക്ഷിവിതരം

അതിൻദാഹം മുക്തം നിശിയുമതിനോയിന്നുസുതരം 

രതംപൂന്തേൻഭൃംഗം സുമദലപുടം മെത്തവിദരം

അതിൻദാഹം മുക്തം നിശിയുമതിനോയിന്നുസുതരം

വളർത്തിങ്കൾബിംബം ഗഗനപഥമേ ലാസ്യലസിതം

തരാമോകാന്തം തൻകരപുടനടം ചെയ്തുനിതരാം

വെളുത്തോരാമ്പൽപ്പൂവൊളിവിതറിടും ചന്ദ്രസദൃശം

തരാമോകാന്തം തൻകരപുടനടം ചെയ്തുനിതരാം

വിലോലം താലോലം പുളിനമിതു മാലേയപവനം

മണംവേണോവേറേ മനമണയുമേ വൈഭവഗണം

സുവർണ്ണംനിൻവർണ്ണം കണിമലരിയായ്ക്കാണുമുലകം

മണംവേണോവേറേ മനമണയുമേ വൈഭവഗണം

വൃത്തം : ശിഖരിണി 

പ്രാസം: അനുപ്രാസം

(കൂടാതെ, അന്ത്യാക്ഷര പ്രാസവും)

വ്യഞ്ജനത്തിന് കൃത്യമായ എണ്ണവും നിശ്ചിതസ്ഥാനങ്ങളും ഇല്ലാത്ത പ്രാസം  അനുപ്രാസം. അതിൽ തന്നെ, വ്യഞ്ജനം (നിശ്ചിതസ്ഥാനങ്ങളില്ലാതെ)

          ----  2 വട്ടം ആവർത്തിച്ചാൽ ഛേകം. ഉദാ: സ്വർണ്ണവർണ്ണം 

         -----  3 ഓ, 3ൽ അധികമോ എങ്കിൽ വൃത്യം. കൂടാതെ ഛേകമല്ലാത്തതെല്ലാം ഉദാ: സ്വർണ്ണവർണ്ണപർണ്ണം

        ------ ഒരു വരി അതേപടി അർത്ഥം/ആശയം  മാറ്റി ആവർത്തിച്ചാൽ ലാടം

(ഒരു വ്യഞ്ജനത്തിന് പകരം ഒരു വാക്കോ വാക്കുപോലെ തോന്നിപ്പിക്കുന്ന അക്ഷരക്കൂട്ടമോ ആണെങ്കിൽ അത്  യമകം)

പദപരിചയം

ദധി: തൈര്/വെണ്ണ നിജ: തന്റെ, രജതം: വെള്ളി രാജിത: വിരാജിക്കുന്ന പദം: സ്ഥാനം. സാന്ദ്രം: ഉറഞ്ഞ 

വന്ദ്രം: ഐശ്വര്യം 

നിശീഥം: പാതിരാ തൂ: ശുദ്ധം 

തുഹിനം: മഞ്ഞ് നഭം: ആകാശം

തല്ലം: കുളം/ചിറ പ്രഫുല്ലം: വിടർന്ന കൈരവം: ആമ്പൽ

ലാവുക: ഉലാത്തുക പ്രഭാവം: ശോഭ ഭാവം: ഉൺമ (അഭാവമില്ല) ഭാസുരം: പ്രകാശമുള്ള കണം: ചെറുതരി

ദാരു: മരം ഹിരണം: സ്വർണ്ണം മണി: മുത്ത്

നികരം: സ്വത്ത്, സമ്മാനം, കുബേരനിധി

നിഗരം: തൊണ്ട മാലേയം: ചന്ദനം 

(മലയം: ചന്ദനമരമുള്ള മല)

ശൃംഗം: ഉയർന്ന വിഗരം : പർവ്വതം 

ചൈത്രം: വസന്താരംഭം (മാർച്ച് 14 - ഏപ്രിൽ 13) 

മൃദംഗം: ശബ്ദം ഭ്രമര: ചുറ്റി കറങ്ങുന്ന (അങ്ങനെ ചെയ്യുന്നത് ഭ്രമരം)

മധുപൻ: തേൻ കുടിക്കുന്നവൻ (വണ്ട്)

ഭൃംഗം/മരാളം : വണ്ട്

രഞ്ജന : പ്രീതിപ്പെടുത്തുന്ന

വിതരം : ദൂരെ രതം: ആസ്വദിച്ച

സുതരം: വളരെ നല്ലത്   വിദരം : വിള്ളൽ/ദ്വാരം ഇല്ലാത്ത

നിതരാം: മുഴുവനും/എല്ലായെപ്പോഴും. കാന്തം: ചന്ദ്രകാന്തം/ഹൃദ്യമായ വസ്തു/വസന്തം

വിലോലം: മന്ദം ചലിക്കുന്ന ആലോലം: ഇളംകാറ്റ് വൈഭവം: മഹത്വം/ശ്രേഷ്ഠത

ലാടാനുപ്രാസം

ഒരുവരി രണ്ടുതവണ ഒരേപോലെ ആവർത്തിക്കുകയും അതിന്റെയർത്ഥം/താൽപര്യം രണ്ടുതരത്തിൽ ആയിരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നതാണ് ലാടാനുപ്രാസം. ലാടശബ്ദത്തിന് ബാലിശമെന്നുകൂടി അർത്ഥമുണ്ടല്ലോ. അച്ഛന്റെ മടിയിൽ ഇരിക്കുകയെന്നത് ഒരു താൽപര്യം, അമ്മയുടെ പാലുകുടിക്കുകയെന്നത് മറ്റൊരു താൽപര്യം. ഇങ്ങനെയുള്ള ഒരുകുഞ്ഞിനെപ്പോലെ, ആണും പെണ്ണും പോലെ എതിർചേരികളിൽപ്പെട്ടതും, പലപ്പോഴും വിപരീതഭാവമുള്ളതുമായ രണ്ടുവ്യത്യസ്തവരികൾക്കിടയിൽ ഒരുപോലെ ‘ഇരുന്ന്‘ ഓരോവരികളോടും താദാത്മ്യത്തോടെ ചേരുകയും രണ്ടുവിധതാൽപര്യങ്ങൾ ധ്വനിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നപ്രാസം. കുതിരലാടവും ലാടവൈദ്യവുമൊന്നും ഇതുമായി ബന്ധമുള്ളതല്ല. (ഇത് എൻ്റെസ്വന്തം വ്യാഖ്യാനമാണ്, യുക്തിഭദ്രമെന്നുതോന്നുന്നുവെങ്കിൽ മാത്രം സ്വീകരിക്കാം)

രാവിന്നിരുൾനീക്കി വെളിച്ചമേകും

ധാവള്യമല്ലേമതിയോമലാളേ

ശോകത്തിലും രാജിതഭാവമേകും

ധാവള്യമല്ലേമതിയോമലാളേ

മതി: ചന്ദ്രൻ, അത്രയും മതി

അഞ്ചാതെനിൽക്കാനുതകും വിധത്തിൽ

വെൺചന്ദ്രഹാസം കരുതേണ്ടുശക്തം

അഞ്ചുന്നനിൻപുഞ്ചിരി കണ്ടുവെന്നാൽ

വെൺചന്ദ്രഹാസം കരുതേണ്ടുശക്തം

സായന്തനത്തിൽ വെയിലേറ്റു സന്ധ്യാ-

രാഗംപരത്തും നിറക്കൂട്ടുകണ്ടോ

പ്രേമംതുടിക്കും മനമാകമാനം

രാഗംപരത്തും നിറക്കൂട്ടുകണ്ടോ

സന്ധ്യാരാഗം : അന്തിച്ചുവപ്പ് രാഗം : അനുരാഗം

മായില്ലെരാവോടതു മായികംതാൻ

ആവർണ്ണജാലം നിമിഷാർദ്ധനേരം

മായാത്തരാഗം തരുനീയെനിക്കായ്

ആവർണ്ണജാലം നിമിഷാർദ്ധനേരം

നീഹാരമുള്ളിൽ കതിരേറിവന്നാ

വില്ലൊന്നിതല്ലേ കുലയേറ്റിനിൽപ്പൂ

ചില്ലിക്കുതാഴേ പ്രിയനോട്ടമെയ്യാൻ

വില്ലൊന്നിതല്ലേ കുലയേറ്റിനിൽപ്പൂ

വില്ല്: മഴവില്ല്, വില്ല്

വർണ്ണങ്ങളേഴാണൊരു ഞാണുവേണം

വില്ലെന്തിനായീ ശരമെന്തുവേറേ

നോക്കൊന്നിതെന്നിൽ തുളയുന്നനേകം

വില്ലെന്തിനായീ ശരമെന്തുവേറേ

പൂവിന്റെമോഹം മണിമുത്തുപോലെ

ചില്ലിന്നുമുള്ളിൽ സ്വയമേരമിക്കും

നിൻരൂപഭംഗി  പ്രതിബിംബമായീ

ചില്ലിന്നുമുള്ളിൽ സ്വയമേരമിക്കും

ചില്ല്: ജലകണം, കണ്ണാടിച്ചില്ല്

ചാപല്യമോലു,ന്നതുബാഷ്പമല്ലേ

സാഫല്യമുണ്ടോ മൃദുചില്ലിനുള്ളിൽ

സായൂജ്യമല്ലേ പ്രതിബിംബമായാൽ

സാഫല്യമുണ്ടോ മൃദുചില്ലിനുള്ളിൽ

മണ്ണിൽ വിയർപ്പിന്റെകണം പൊഴിഞ്ഞൂ

യോജിച്ചനേരത്തനൃതം വിളഞ്ഞൂ

സ്വേദം മദംകൊണ്ടുനനഞ്ഞനാണം

യോജിച്ചനേരത്തനൃതം വിളഞ്ഞൂ

അനൃതം: കൃഷി, കള്ളത്തരം

കള്ളപ്പറേം വേണ്ടൊരുനാഴിയൂനം

കൊയ്യാമതെന്നോ വിളയുന്നതെല്ലാം

ഗൂഢം മറച്ചുള്ളതെല്ലാമതെല്ലാം

കൊയ്യാമതെന്നോ വിളയുന്നതെല്ലാം

വൃത്തം: ഇന്ദ്രവജ്ര